गायतोंडे पचायला जड का?
शंभरातले सत्यांणव चित्रकार हे आकारांचे जादूगार असतात. गायतोंडे आणि मार्क रॉथको यांसारखे काहीच हाताच्या बोटावर मोजता येतील असे चित्रकार होउन गेले ज्यांचा प्रवास आकाराकड़ून रूपाकडे जाणारा किंवा काहीसा आकारांपलिकडचा प्रवास अंधोरेखित करणारा जाणवतो. चित्रकार असून आकारांपलिकडे जाण्याचा विचार करणं हेच एक शिवधनुष्य आहे. असो.
सदरचे चित्र गायतोंडे यांच्या असंख्य उत्तम कलाकृतींपैकी एक आहे. सर्वसामान्यपणे चित्रात लक्ष्य खिळवून ठेवणार्या अनेक गोष्टी असतात. आकारांचं आणि रंगांचं उत्तम संयोजन ही एक बाब त्यात अपरिहार्यपणे आलीच. या गोष्टी काही चित्रकार तुमच्यासमोर स्पष्टपणे ठेवतात. त्यातही चित्रात ओळखीच्या गोष्टी, वातावरण असेल तर डोक्याला ताण नसतो. चित्र पाहिलं, समजलं (विषयापुरतं), आवडलं. संपला विषय. पण काही चित्र तुम्हाला केवळ काठावर उभारून, वरच्यावर अनुभवता येत नाहीत. तुम्हाला त्या चित्रात उतरावं लागतं. आता एखाद्याला वाटेल हा उगाचच साहित्यिक नख़रे दाखवायला काहीतरी शाब्दिक क़रामत दाखवतोय. पण तसं नाहीय. चित्रकार जर स्वतःच खोल गेला असेल तर तो आपल्याला इतका सहज कसा कळेल? त्यासाठी आपल्यालाही काहीतरी साधना करावी लागेल ना. खरा संत कोण हे त्याचं बाह्य रूप पाहून कळत नाही. पण दोन कधीही न भेटलेले संत समोरासमोर आले तर जन्मोजन्मीची ओळख असल्याप्रमाणे एकमेकाना कडकडून भेटतील. हे जसं, तसंच खोलवर दृक संवेदना असणार्या व्यक्तीच त्यातलं मर्म जाणू शकतील. बाकी लोक तर केवळ प्रश्नचिन्ह वागवतील. काही लोक म्हणतात ‘मग एवढी क्लिष्ट चित्र काढायची कशाला?’ त्याचं उत्तर असं की आपल्याला ती क्लिष्ट वाटतात हा आपला प्रॉब्लम आहे त्यांचा नाही. त्यानी ती स्वतःसाठीच काढलीत. असो. आपण या चित्राबद्दल बोलूया.
एकच सोनेरी तजेलदार अनुभव. कुठेतरी काही बारीक रेषा. हलका पोत. अवकाशविभाजन करणार्या आडव्या रेषा. इतकंच काय ते या चित्राचं स्थूल वर्णन करता येईल. पण यापलिकडे जे आहे ते केवळ अनुभवताच येईल. शब्दाचा पांगुळगाड़ा इथं कामाचा नाही.
कधी शक्य झाल्यास गायतोंडे यांचं चित्र चित्रात नव्हे तर प्रत्यक्ष पहा. तोच असेल खरा अनुभव..शब्दातीत.
© श्रीराम हसबनीस
२ ऑक्टोबर २०२१
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा