माझी शब्दचित्रे

  चित्र: श्रीराम हसबनीस रंगभावना माणूस, समाज आणि रंगभावना दृष्टिहीन असणाऱ्या व्यक्तीखेरीज अशी व्यक्ती शोधून सापडणार नाही जिच्या मनावर रंगांचा परिणाम होत नाही. माणसाला रंगांचं आकर्षण अगदी शिशु वयापासूनच असतं. कलेकलेने हा रंग संस्कार दृढ होऊ लागतो. कालांतराने प्रत्येक व्यक्तीची रंगाबद्दल स्वतःची रुची बनते. मग रोजच्या गरजेच्या वस्तूमध्येही त्या व्यक्तीची रंगरुची डोकावतेच. समाजातील विविध स्तरांवरील लोकांची रंगरुची भिन्न असू शकते. संस्कार हा सभोवतालच्या वातावरणानुसार होतो हे तर आपण सगळे जाणतोच. त्यामुळे व्यक्तिगत रंगरुचीवर समाजमनाचा परिणाम होत असतो. आता हेच पहा ना. जंगलातला आदिवासी चुन्याने किंवा गेरूने घर रंगवतो. ग्रामीण भागातल्या शेतकऱ्याच्या घराची भिंत याहून थोडी वेगळी दिसते. शहरातही मध्यमवर्गीय, उच्च मध्यमवर्गीय आणि उच्चभ्रू मानल्या जाणाऱ्या वर्गातही रंगरूपाची वेगवेगळी आवडनिवड जाणवते. कपडे आणि दागिन्यांच्या बाबतीत ही रुची थोडीफार वेगळी दिसते. समाजातील चालीरीती आणि धर्म-परंपरा यांचाही माणसाच्या रंगभावनेवर परिणाम झाल्याचं दिसून येतं. काळा आणि पांढरा या दोन रंगछटा प्रत्येक समाजात वेगव...

  चित्र: श्रीराम हसबनीस कोणतंही चित्र असो वा शिल्प. अवकाशाशिवाय हा अनुभव पूर्णच होत नाही. आपल्या रोजच्या आयुष्यात लक्षावधी आकारांना आपण सामोरे जात असतो. हे सगळे आकार कोणत्या ना कोणत्या अवकाशातच स्थिरावलेले असतात. पक्षी आकाशात, तर मोटारगाड्या रस्त्यावर. घरातलं फर्निचर असो, वा जंगलातली झाडंझुडपं. सारं काही अवकाशात सामावलेलं आहे. अवकाश म्हणजे काय तर पोकळी. रिकामी जागा. घड्याळातले काटे सुद्धा एका ठराविक कालमानाच्या अवकाशात बांधलेले असतात. म्हणून तर आपण म्हणतो चार वाजायला अजून पंधरा मिनिटे अवकाश आहे. म्हणजेच येणाऱ्या पंधरा मिनिटातला हा अवकाश जगभरात असंख्य घटनांची नोंद करून जाणार आहे. म्हणजे अवकाश हा वर्तमान आणि भविष्य. स्थिती आणि शक्यतादेखील. असो. आपण येथे चित्रासंबंधी 'अवकाश' या गोष्टीबद्दल विचार करणार आहोत. चित्रात मुख्यत्वेकरून सपाट पृष्ठभागावर आकारांच्या द्वारा एक दृश्यमेळ तयार होतो. आता हे आकार कॅनव्हासवर किंवा कागदावर कुठे ठेवायचे याची योजना चित्रकार करतो. व्यवहारात देखील आपण आपल्या घरातल्या नित्याच्या गोष्टी ठराविक ठिकाणी ठेवतो किंवा त्या वस्तूंच्या वापराप्रमाणे. उदाहरणार्थ ड...