माझी शब्दचित्रे

  चित्र: श्रीराम हसबनीस कलेच्या कोणत्याही प्रांतात काम करणारा कलाकार असो. त्याने कलाक्षेत्राला नव्याने काय दिलं यातून त्या कलाकाराची स्वतःची ओळख बनते. काहीवेळेस ही ओळख तंत्राधिष्ठीत शैलीमुळे बनते. परंतु त्याहीपेक्षा एखादा नवा कलाविचार देणाऱ्या व्यक्तीचं योगदान हे महत्त्वाचं मानलं जातं. मग ते नृत्य असो, गायन-वादन असो किंवा चित्र-शिल्पकला असो. कलाविचार महत्त्वाचा. राग संगीताच्या भाषेत पाहिलं तर सुरुवातीला प्रबंध गायन, मग धृपद-धमार व त्यातून पुढे खयाल संगीत असा प्रवास पहायला मिळतो. या प्रत्येक प्रकारात अनेक पिढ्यांनी योगदान दिलं. खयाल संगीत हा त्यावेळी नव्याने मांडला गेलेला कलाविचारच होता. एखाद्या विषयात सातत्याने मनन चिंतन करत राहिल्याने नव्या कला विचारांची वाट दिसू लागते. हे करताना पूर्वसुरींनी ज्या परंपरेचं पालन केलं त्या परंपरेची कलाकाराला मोलाची मदत होते. किंबहुना परंपरेतून जन्माला आलेली नवता ही दीर्घायुषी ठरते असेही म्हणता येईल. आता दृश्यकलेच्या संदर्भात ‘नवता’ याचा आपण विचार करूया. भारतीय चित्रकलेचा प्राचीन संदर्भ म्हणून अजिंठा इथल्या भित्तीचित्रांकडे पाहिलं जातं. रंग, रेषा, आक...